سامانه فوريت هاي عملیاتی يا امدادگران شهری، كه بخشي از نیروهای امداد محسوب مي شوند، اولین امدادگران تخصصي هستند که وارد عملیات جستجو و نجات مصدومان در صحنه میشوند. اين افراد مراقبت هاي پزشكي را قبل از انتقال مصدوم از ناحيه داغ يا ممنوعه به او ارائه مي دهند. يكي از وظايف اين افراد آن است كه در صحنه حادثه نوعي ارزيابي موسوم به ارزيابي پزشكي تهديدات را انجام دهند. نهادهاي امدادرسان محلي بايد از حضور و نيازهاي پرسنل تیم پاسخ مطلع باشند و اطلاعات حاصل از ارزيابي را در اختيار پرسنل تیم های پاسخ پزشکی پرتوی قراردهند.
پرسنل سامانه فوريت هاي عملیاتی يا امدادگران شهری، بايد هرچه زودتر مصدومان را در اختيار پرسنل سامانه فوريت هاي پزشكي قرار دهند تا بتوانند از ادامه ماموريت نيروهاي امدادی پشتيباني نمايند. امدادگران با تجهيزات سبك و متحرك، مصدومان را قبل از اعزام به مراكز مجهز به نقطه اي منتقل مي‌كنند تا توسط تیم های پاسخ پیش بیمارستانی در حد مقدورات، درمان و مداوا شوند و بعد از ثبات و پايداري مصدوم، در فرصت مناسب او را به مراكز مجهز انتقال مي‌دهند. اعضای تیم های عملیاتی پاسخ پرتوی، مصدومان را در مرز ناحیه آلوده، از این نیروها تحویل میگیرند. بدین ترتیب، مسئولیت جستجو و انتقال از ناحیه آلوده، یک مرحله قبل از مراحل زنجیره پاسخ پزشکی پرتوی است که مداخله این تیم ها آغاز میشود.
در سطح پیش بیمارستانی، اگر مصدومیت تنها به صورت پرتوگیری خارجی باشد هیچ اقدام درمانی خاصی وجود نداشته ولی مصدومان باید سریعا به بیمارستان منتقل شوند. در صورتی که میزان پرتوگیری در حدی بالا باشد که مصدوم دچار علایمی مانند تهوع، استفراغ و ... شود، ممکن است درمان علامتی در سطح پیش بیمارستانی شروع شود. نکته بسیار مهم، گزارش وجود و زمان شروع این علایم به تیم درمانی بیمارستان می باشد. همچنین، ارزیابی اولیه تیم پیش بیمارستانی از میزان دوز دریافتی مصدوم، در تصمیم گیری درمانی پزشکان متخصص بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
در صورتی که فردی تنها دچار آلودگی خارجی در پوست سالم باشد نیازی برای اعزام وی به بیمارستان وجود ندارد ولی اگر آلودگی رفع نشد فرد باید به بیمارستان اعزام گردد.
در تمامی موارد مواجهه با مصدومان آلوده پرتوی، استفاده از لباس مناسب، دستکش، ماسک و کلاه به عنوان اقلام حفاظتی برای تیم پیش بیمارستانی لازم و کافی خواهد بود مگر اینکه ماده خطرناک دیگری وجود داشته باشد. گاهی نیز بسته به شرایط حادثه لازم است از روپوش ضد آب، روکفشی ضد آب و غیره استفاده نمود.
پیچیده ترین وضعیت، مصدومیت هایی هستند که به همراه جراحات فیزیکی، آلودگی نیز وجود دارد. سوختگی ها و زخم های باز باعث پیچیده تر شدن دستورالعمل های امدادی شده و لازم است دستورالعمل های مربوط به برخورد با آلودگی نیز مد نظر قرار گیرند. این مصدومان باید به بیمارستان اعزام گردند.
هرچند که در حوادث پرتوزا بر خلاف حوادث شیمیایی معمولا جابجایی سریع مصدوم از صحنه حادثه لازم نیست ولی ممکن است به دلیل میزان بالای آلودگی پرتوی انتقال مصدوم به منطقه تمیز لازم باشد. در این موارد باید دقت لازم به عمل آید تا سرعت عمل در جابجایی باعث بدتر شدن وضعیت شکستگی ها، آسیب نخاعی و آسیب های تهدید کننده حیات نگردد. استفاده از امدادگران با تجربه کمک کننده خواهد بود.
در این مصدومان انجام اقدامات نجات دهنده حیات، کنترل خونریزی و تثبیت شکستگی مقدم بر رفع آلودگی بوده، در مرحله بعدی و در صورتی که وضعیت بالینی مصدوم اجازه دهد می توان اقدام به رفع آلودگی با یک روش مناسب (مثلا شستشوی موضعی زخم، تعویض پانسمان، استفاده از گاز یا دستمال مرطوب،...) نمود. تمامی این اقدامات در مصدومان آلوده باید توسط پرسنل پزشکی، که آموزش لازم در زمینه مصدومان پرتوی را دیده اند، صورت پذیرد.
باید به این نکته اشاره کرد که شاید موثرترین اقدام برای رفع آلودگی از مصدومان درآوردن البسه آنها باشد که منجر به رفع 80%-70 از آلودگی خواهد شد. اگر وضعیت بالینی مصدوم اجازه دهد این کار باید در اولین فرصت ممکن و ترجیحا در صحنه حادثه انجام پذیرد. در ضمن، با این اقدام می توان صدمات احتمالی موجود در زیر لباس مصدوم را نیز بررسی نمود.
مصدومان با آلودگی داخلی باید جهت درمان به بیمارستان تخصصی اعزام شوند ولی قبل از آن، در صورتی که وضعیت بالینی مصدومان اجازه می دهد، می توان اقدامات اولیه درمان آلودگی داخلی را توسط یک پزشک یا پیراپزشک آموزش دیده شروع نمود. از این اقدامات می توان به شستشوی معده یا استفاده از مواد بلوک کننده رادیونوکلئید اشاره نمود. در برخی موارد نیز می توان از روش استاندارد پیروی نمود (مانند استفاده از یک عدد قرص یدید پتاسیم برای فرد بالغ دچار آلودگی با ید رادیواکتیو).
یکی دیگر از اقدامات لازم برای مصدومان با احتمال آلودگی داخلی، تهیه نمونه از داخل حفره های بینی و دهان با استفاده از سواب می باشد که هر کدام از سواب ها باید بعد از پایش اولیه در داخل لوله های جداگانه قرار گرفته، برچسب زده شده و در داخل کیسه دولایه پلاستیکی به آزمایشگاه فیزیک بهداشت ارجاع شود.
