روش طراحی آموزشی و رزمایشی نیروهای دخیل در پاسخ به حوادث پرتوی: دانش و عملکرد مبتنی بر کارآیی عملیاتی
با توجه به تخصصی بودن موضوع پاسخ به مصدومان حوادث پرتوی لازم است قبل از عملیاتی نمودن و بکارگیری نیروها در اجزای مختلف آن، آموزش‌های مورد نیاز برای نیروهای هر کدام از واحدها و قسمت‌ها تعیین شده و به مرحله اجرا درآید. آموزش نیروهای دخیل در برنامه پاسخ به مصدومان حوادث پرتوی به عنوان پیش‌نیاز ارائه مجوز شرکت این نیروها در تمرین‌ها، مانورها و عملیات واقعی می‌باشد. دوره‌های آموزشی مورد نیاز باید به طور متناوب جهت بازآموزی تکرار گردند تا پرسنل سامانه پاسخ به حوادث همواره از سطح علمی مناسب و قابل قبولی برخوردار باشند.
عمده‌ترین اهداف برنامه‌های آموزش نیروها عبارتند از:
- آگاهی هر یک از نیروها از خطرات بالقوه مواد رادیواکتیو خطرناک
- ایجاد آمادگی علمی و عملیاتی برای انجام جدی تمرینات و مشارکت در عملیات واقعی
- آگاهی و آشنایی نیروها با برنامه پاسخ پزشکی به مصدومان حوادث پرتوی، چگونگی هماهنگی‌های مورد نیاز و نحوه ارتباط آنها با فرماندهی پاسخ به حادثه
- درک کامل نیروها از نقش و مسئولیت خود در پاسخ پزشکی به مصدومان حوادث پرتوی
- آگاهی از نحوه برخورد و حفاظت شخصی در برابر مواد رادیواکتیو خطرناک
در تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی برای نیروها باید به موارد زیر توجه نمود:
- مشخص نمودن اهداف آموزش
- تعیین محتوی برنامه آموزش
- انتخاب روش‌های مناسب آموزش
- اجرای استاندارد برنامه آموزش
- ارزیابی نتایج حاصل از برنامه آموزش از طریق آزمون‌ها و مصاحبه با نیروها و سایر روش‌های ارزیابی
- تکرار آموزش به صورت دوره‌ای و منظم
مفاد آموزشی که بایستی بسته به نیاز افراد و تیم‌ها مدنظر قرار گیرند بر اساس گروه‌های هدف استخراج و همراه برنامه آموزش ارائه می‌گردد. برگزاری تمرین‌ها و مانورها ضمن آشنا نمودن نیروهای دخیل در پاسخ پزشکی به حادثه با شرایط بحرانی و مسئولیت‌های عملیاتی هر واحد، امکان ارزیابی میزان دانش نیروهای پاسخ، میزان آشنایی با وظایف و تسلط در نحوه استقرار و داخل شدن در فاز عملیاتی آنها را فراهم می‌سازد.
در این راستا جهت ارتقاء مهارت پرسنل از ابزارهای زیر استفاده می‌شود:
- تمرین‌های دورمیزی
در این روش افراد مسئول پاسخ پزشکی بر اساس سناریوی حادثه، ضمن مرور مسئولیت‌ها و وظایف جایگاه مدیریتی خود در جایگاه فرماندهی حادثه شناخت لازم از مفاهیم موجود را پیدا می‌کنند. این روش برای رفع سوءبرداشت‌ها، برطرف نمودن همپوشانی‌های مسئولیتی و تفکیک حوزه‌های مسئولیتی افراد از یکدیگر، بسیار مفید بوده و با هزینه بسیار اندک قابل اجراست.
- تمرین
در این روش، فرد یا افرادی (تیم) که از وسایل خاصی استفاده نموده و یا اقدام ویژه‌ای را به عمل می‌آورند، با تکرار فعالیت‌های مربوط به این وسایل یا اقدامات از مهارت و سرعت عمل کافی برخوردار می‌شوند. مثلاً استفاده از اقلام حفاظت فردی، نمونه‌برداری از محیط و غیره
- مانورهای عملکردی محدود
در این روش مانورها برای تمرین یک فعالیت خاص مانند فعال‌کردن مرکز فرماندهی پاسخ به اجرا در می‌آیند. معمولاً مسئولان کلیدی و پرسنل دخیل در فعالیت موردنظر در این مانورها شرکت دارند.
- مانورهای همه‌جانبه
در این نوع مانور که سعی می‌شود حداکثر شباهت را به شرایط واقعی حادثه داشته باشد، تمامی بخش‌ها و نیروها و در صورت لزوم سایر سازمان‌ها و نیروهای پشتیبانی واحدهای عملیاتی دخیل خواهند شد و هدف از آن اجرای کامل برنامه مدیریت بحران و ارزیابی شیوه مقابله با سوانح است. این نوع مانورها به علت هزینه بالا و احتمال تداخل با فعالیت روزمره نیروها معمولاً بافاصله زمانی نسبتاً طولانی برگزار می‌شوند.
